Systemisch werk is een prachtige manier om verborgen patronen zichtbaar te maken. Zelf spreek ik altijd van de ‘taal zonder woorden’.
Het wetende veld is magisch en ik werk met de subtiele signalen die voelbaar zijn.
Deze opstelling geef ik in het eigen klaslokaal van de leerkracht. We kijken samen naar de vraag en daarna begeleid ik een systemische opstelling.
“Het meisje zat in de klas met haar handen diep in haar mouwen verstopt en haar haren voor haar gezicht. Ze was volledig afwezig. Na een paar weken observeren van deze leerling kon ik er niet de vinger leggen op wat er nou precies speelde bij dit meisje. Ik stelde de leerkracht voor om een systemische opstelling te doen om helderheid te krijgen. Met z’n tweeën in haar klaslokaal keken we naar de vraag die zij had over deze leerling: Wat heeft deze leerling nodig van mij om tot leren te komen? In de opstelling vroeg ik haar op de plek van de leerling te gaan staan. Ze voelde de verwarring van het kind door de onrustige thuissituatie van het meisje en besefte hoe moeilijk leren dan is. De opstelling ging diep, maakte veel los en gaf helder inzicht. Een week later keken we naar hetzelfde meisje; ze zat rechtop in de klas en keek je aan. Het verschil was enorm: ze was uit haar schulp gekropen en tevoorschijn gekomen.”
Deze leerkracht kreeg in de opstelling inzicht in de verwarring van het kind.
Ze kon voelen en begrijpen wat het meisje nodig had. Wat ze eerder nog niet kon geven aan zichzelf, werd zichtbaar en benoemd, waardoor er heling ontstond in haarzelf. Vanaf dat moment kon ze het meisje geven wat ze nodig had.
Loop je vast in je werk in het onderwijs, bijvoorbeeld door spanningen in het team? Voel je je onzeker als leerkracht? Merk je dat je je in de groep waarin je werkt je niet helemaal veilig voelt? Of begrijp je het gedrag van een leerling niet en weet je niet meer hoe je hem of haar verder kunt helpen?
Dit zijn situaties waarin een systemische opstelling voor de leerkracht de helderheid kan geven die nodig is om verder te komen.
Ik werk ook systemisch met een hele klas.
Dat betekent dat ik niet alleen naar één kind kijk, maar naar de groep als geheel. Een klas is een systeem, waarin ieder kind en de leerkracht een eigen plek heeft. Wanneer iedereen zich gezien en gehoord voelt, ontstaat er rust, veiligheid en verbinding.
“In een onveilige klas waar veel speelde, deed ik een groepsopstelling voor de hele klas. We zaten in een grote kring met een tafel in het midden. Vooraf kreeg ieder kind een houten poppetje, dat ze een kleur mochten geven. Met dit poppetje in de hand koos ieder kind een plek op de tafel – de leerkracht ook. Het werd in een keer helder wat er speelde in de groepsdynamiek: ineens stond er een leerling apart van de rest van de klas, wegkijkend. De leider van de klas stond volledig omringd door anderen. Ik begeleid een gesprek. Het meisje dat apart stond, deelde dat ze zich niet bij de anderen voelde passen. Het was fijn voor haar om dit te mogen benoemen. De leider van de klas, veranderde vier keer van plek: hij wilde even alleen staan, maar de rest van de groep volgde hem steeds. Hij zei dat hij best vrienden wil zijn, maar óók tijd voor zichzelf nodig heeft. Op een gegeven moment ging een leerling naast de leerkracht staan, die op de rand van de tafel buiten de groep stond. Dit voelde voor de leerkracht niet goed, zij verplaatste en nam duidelijker haar plek in. Op het moment dat ze dit deed, ging er een zucht van ontspanning door de groep. Met de leerkracht weer op de juiste plek, en omdat alles was gezegd en gezien, ontstond er meer verbinding.”
Een Systemische groepsopstelling voor de hele klas, inclusief de leerkracht kan ook een onderdeel zijn van de training veilig klassenklimaat
Systemisch kijken is iets wat ik doe, het geeft me extra informatie over wat er in de diepte speelt en wat de onderliggende oorzaak zou kunnen zijn van gedrag.
Ik kijk niet naar ‘wat er mis is met een kind’ maar naar ‘wat in het systeem vraagt hier om aandacht of erkenning?‘
“Het meisje kan haar moeder niet loslaten, iedere ochtend is het duwen en trekken tussen moeder en dochter. Het lijkt alsof ze haar moeder niet kan missen, alsof ze het niet alleen durft of kan op school. Ik observeer en zie de systemische laag: dit doet het kind niet voor zichzelf maar voor haar moeder. Het lijkt erop dat het kind denkt dat moeder het niet alleen kan. Op een diepere laag zendt deze moeder tegenstrijdige berichten.
In een gesprek met moeder laat ze weten dat dit klopt. Moeder voelt zich schuldig door de scheiding, ze heeft het gevoel dat ze het kind de vader heeft ontnomen. Dit verdriet en schuldgevoel van de scheiding is voelbaar voor dit meisje, dat niets liever wil dan dit oplossen. In dit voorbeeld laat dit meisje haar moeder letterlijk niet los. De moeder heeft een beweging te maken waardoor het kind weer haar eigen plek kan innemen. Door de situatie systemisch te bekijken zag ik dat het probleem van dit meisje niet was dat ze het niet alleen durft of kan maar dat ze mocht verkennen: ‘wie ben IK?”
Ik vind het zo dapper als ouders ook naar zichzelf durven kijken.
Je eigen innerlijke groei is het mooiste cadeau dat je je kind kunt geven.
